Competentie: Luisteren

Iemand die de competentie luisteren bezit, haalt belangrijke informatie uit gesprekken, stelt doorvraagen reageert adequaat, wat bijdraagt aan sterke communicatie en wederzijds begrip.

Luisteren is het vermogen om belangrijke informatie op te pikken uit mondelinge mededelingen en hierop adequaat te reageren. Doorvragen en ingaan op reacties zijn cruciale onderdelen van effectief luisteren. Deze vaardigheid vormt de basis voor sterke communicatie en begrip in zowel persoonlijke als professionele relaties.

 

Gedragsbeschrijvingen van luisteren

 

  • Laat blijken belangrijke informatie te kunnen oppikken uit mondelinge mededelingen.
  • Vraagt door om een dieper begrip te krijgen.
  • Geeft anderen de ruimte om zich uit te spreken.
  • Gaat in op wat gesprekspartners zeggen. Actief luisteren speelt hierbij een belangrijke rol.

 

Luisteren: ‘… Dus als ik je goed begrijp…’

 

Als je in staat bent om de ander de ruimte te geven en aan het woord te laten, als je goed kunt weergeven wat je gehoord hebt en geen moeite hebt met stiltes, dan beschik je over luisteren. Het betekent dat je open staat voor wat de ander te vertellen heeft, je eigen mening op kunt schorten en eerst aanhoort wat de ander wil zeggen. Actief luisteren versterkt relaties en vergroot wederzijds begrip.

 

Ontwikkel- en leervragen 

 

  • Wat kan ik doen om te laten merken dat ik luister?
  • Welke vragen kan ik stellen om reacties te verkrijgen?
  • Hoe kan ik de emotionele boodschap van een ander waarnemen in gesprekken?

 

Ontwikkeltips voor actief luisteren

 

Tijdens het werk

 

  • Check tijdens een gesprek steeds of je de ander goed begrijpt door dit te vragen en gespreksonderdelen samen te vatten.
  • Let niet alleen op verbale, maar ook op non-verbale signalen zoals intonatie, gelaatsuitdrukking en houding. Komt dit overeen met de verbale boodschap?
  • Laat zelf zien dat je luistert. Zit rustig, kijk de ander regelmatig aan, toon aandacht en wees open. Hierdoor voelt de ander zich uitgenodigd om te praten.
  • Stel zoveel mogelijk open vragen (wat, waar, hoe, waarom, etc.) en vraag door.
  • Laat stiltes vallen na een vraag of wanneer de ander even niets zegt. Dit geeft ruimte tot nadenken.
  • Vraag aan je leidinggevende of collega om feedback te geven op je luistervaardigheden.

 

Buiten het werk

 

  • Vraag familie en vrienden om feedback te geven op je luistervaardigheden.
  • Volg een training gericht op sociale vaardigheden, waarbij actief luisteren centraal staat. Dit helpt om zowel verbale als non-verbale communicatie te verbeteren.

 

Coachingstips leidinggevende

 

  • Leer de medewerker een aantal doorvraagzinnen te gebruiken, bijvoorbeeld:
    • “Eén van de redenen is…” Doorvraag: “Heb je nog meer redenen?”
    • “Ik denk dat dit misschien anders kan…” Doorvraag: “Geef eens een voorbeeld.”
    • “Volgens mij werkt dat niet!” Doorvraag: “Waarom niet?”
  • Geef de medewerker de opdracht om in besprekingen eerst naar de mening van anderen te vragen en te luisteren voordat hij zijn eigen mening geeft.
  • Vraag de medewerker bij gezamenlijke besprekingen na afloop wat hem is opgevallen aan non-verbale signalen en onderliggende boodschappen.
  • Laat de medewerker voorafgaand aan een gesprek zijn gedachten ordenen door ze op te schrijven, zodat hij tijdens het gesprek voldoende ruimte heeft om te luisteren naar de mening van de ander.
  • Vraag de medewerker om tijdens het gesprek in eigen woorden een samenvatting te geven. Evalueer achteraf welke punten onvoldoende zijn uitgediept en hoe de kwaliteit van de samenvatting kan worden verbeterd.
  • Geef de medewerker die snel denkt dat hij het wel begrijpt of liever zelf het woord heeft, de opdracht om minstens drie vragen te stellen en een denkpauze in te lassen voordat hij zelf reageert.
  • Laat de medewerker tijdens een overleg een agendapunt behandelen waarover de meningen verschillen. Vraag hem daarbij te luisteren, samen te vatten en door te vragen. Evalueer hoe goed hij signalen heeft opgepikt en ieders inbreng ruimte heeft gegeven.

 

Mate van ontwikkelbaarheid van actief luisteren

 

Luisteren is goed te ontwikkelen, maar vraagt om veel oefening en zelfreflectie. Goed luisteren is een voordeel bij het opmerken van signalen en het begrijpen van wat er wordt bedoeld. Door regelmatig te oefenen met actief luisteren, kan deze vaardigheid verder worden versterkt.

 

Relatie met andere competenties

 

Luisteren heeft een sterke relatie met andere competenties zoals probleemanalyse, interpersoonlijke sensitiviteit en mondelinge presentatie. Goed luisteren kan de effectiviteit van deze competenties aanzienlijk vergroten. Het is vaak verstandig om te onderzoeken of zwak ontwikkelde competenties worden beïnvloed door onvoldoende luisteren.